متن تركي عهدنامه فين كن اشتاين



مئهران باهارلي















معاهده فين كن اشتاين در چهارم مي سال ١٨٠٧ (٢٥ صفر ١٢٢٢ قمري، ١١٨٦ شمسي) در اردوي نظامي امپراتور فرانسه در فين كن اشتاين (پروسيا-شرق لهستان) عقد شده است. اين عهدنامه كه در ١٦ ماده تنظيم گرديده منجر به ايجاد اتحادي دفاعي بين امپراتور فرانسه ناپلئون (١٧٦٩-١٨٢١) و پادشاه دولت تركي آزربايجاني قاجار فتحعليشاه (١٧٧١-١٨٣٤) شد. يكي از مهمترين نتايج امضا اين عهدنامه ايجاد ارتش مدرن دولت تركي آزربايجان قاجار بود. فتحعليشاه بعد از آن كه عهد نامه فين كن اشتاين را امضاء كرد، عسگر خان افشار ارومي، دولتمرد ترك و آزربايجاني را به نمايندگي سياسي دولت تركي آزربايجانيي قاجار به دربار ناپلئون امپراتور فرانسه فرستاد.



نسخه اي از معاهده فين كن اشتاين به زبان تركي در ميان مجموعه هاي موزه تاريخ فرانسه وجود دارد. در زير بازنويسي متن اين نسخه با الفباي فونئتيك معاصر تركي-عربي و تركي-لاتيني آورده مي شود. مئهران باهارلي



فين كئن ايشتاين آنلاشماسي



فيرانسا ايمپاراتور.و و ايتاليا پادشاه.ي جنابلاري و ايران شاه-ي ساعاده‌تگاه جنابلا‌ري ايتتيحاد عهدنامه.سي ايله محه‌ببه‌تين بنالاري.ني مثبوت ائتمه‌سينه خاهيش ائديب، بنا ان علئيه روخصه‌ت-ي كاميله ايله روخصه‌تگوزارلار تعيين ائديب. يعني:



-فيرانسا ايمپاراتور.و و ايتاليا پادشاه.ي طره‌فينده‌ن دئوله‌تين وزيري و سركاتيب-ي اعظه‌م، چله‌نك-ي هومايون ايله و باوير و باد دئوله‌تله‌ري نيشانلاري ايله موشه‌رره‌ف اولان موسيو رئ هوك بئرنار ماره نام مامور؛



-و ايران شاه-ي صاحيب-ي دستگاه و ساعاده‌تگاه طره‌فله‌رينده‌ن سفير-ي بي نظير-ي عالي جاه و رفعه‌تگاه ميرزا محه‌ممه‌د ريضا خان قزوين شهرينين ناظيري و محه‌ممه‌د علي ميرزا حضره‌تله‌رين.ين وزيري و موشار ايله‌يها روخصه‌تنامه‌له‌رين.ي تبديل ائيله‌ديكده‌ن سونرا ادنا.دا مشروح اولان مادده‌له‌ري ربط ائتميشله‌ر:



مادده ١



فيرانسا ايمپاراتور.و و ايتاليا پادشاه.ي جنابلاري و ايران شاه-ي ساعاده‌تله‌ري مابئينينده صولح و محه‌ببه‌ت و ايتتيحاد اينشاآللاه تاعالا موسته‌دام اولسون.



مادده ٢



فيرانسا ايمپاراتور.و و ايتاليا پادشاه.ي جنابلاري ايران شاه.ي جنابلارين.ين دئوله‌تينده اولان مولكله‌رين حراسه‌تينه كفيلدير.



مادده ٣



گورجوستان ايقليمي.نين حلاله‌ن ايران شاهين.ين مولكو اولدوغونو فيرانسا ايمپاراتورو و ايتاليا پادشاه.ين.ا موشه‌خخه‌ص و معلومدور.



مادده ٤



فيرانسه ايمپاراتور.و و ايتاليا پادشاه.ي روسيا دئوله‌تي.ني گورجوستاندان ايخراجا و بوتون ايران خاكيندان ايخراج و تركينه مجبور ائيله‌مه‌له‌ري اوچون و موسته‌قبه‌ل عهدنامه‌ده ايشبو شرطين مخصوص تضميني اوچون تمامه‌ن و كولل.ه‌ن جهد ائده‌ره‌م دئيه، تعه‌ههود ائيله‌يير چونكو بو مادده داييمه‌ن ايمپاراتور-ي موشارايله جنابلارينين دئوله‌ت ايشله‌رينده و عالي هيممه‌تينده‌دير



مادده ٥



فيرانسا ايمپاراتور.و و ايتاليا پادشاه.ي طره‌فله‌رينده‌ن بير سفير-ي روخصه‌تگوزار-ي موته‌عه‌ييين، ايران شاهين.ين در-ي ساعاده‌تينده موقيم اولسون.



مادده ٦



ايران پادشاه.ي جنابلارين.ين پيياده عساكيريني و توپلاريني و قالالاريني فيره‌نك معريفه‌تي اوزره تعليم و ترتيبينه ايشتيياقي.ني بيلديريب، فيرانسا ايمپاراتور.و و ايتاليا پادشاه جنابلاري بونا بناان توپ-ي سفه‌رييه و حربلي توفه‌نك شاه طره‌فينده لازيم اولان نه قده‌ر مطلوب اولورسا ايرسالينا تعه‌ههود ائيله‌يير؛ و بو سيلاحلارين قييمه‌تي فيره‌نگيستان قييمه‌تيله مدفوع اولونا.



مادده ٧



ايران دئوله‌تينين قالالاري.ني فيره‌نگ عاده‌تي اوزره تحصين و توپخانالاري.ني ترتيب و پيياده عسكه‌ري.ني تعليم ائتمه‌ك اوچون توپچو و موهه‌نديس و تعليمچي مؤعته‌به‌ر اوفيسيياللاريندان ايران پادشاهي جنابلارينا نه ميقدار موناسيب گؤره‌رله‌رسه ايرسال ائتمه‌سينه فيرانسا ايمپاراتور.و و ايتاليا پادشاهي تعه‌ههود ائده‌ر.



مادده ٨



ايران پادشاهي كندي طره‌فينده‌ن اينگيلته‌ره‌ ايله هر وجهيله موكاتيبه و موراسيله.ني قطع ائيله‌مه‌سينه؛ و حاله‌ن مذكور طاييفه‌يه سفه‌ر آچماسينا و دوشمه‌نليك اوزره حره‌كه‌ت ائتمه‌سينه تعه‌ههود ائيله‌ييب. بناان علئيه مرسول اولان شاهين سفيري روجوعونا امر اولونا. اينگيليز كونپانيا.سي طره‌فينده‌ن ايراندا و بنده‌رله‌رينده موقيم اولان باليوسلاري و سايير ووكه‌لاسي ايقامه‌تله‌رينده‌ن في الحال مردود اولا. و اينگيليز ماللاري و متاعلاري.ني ضبط ائتمه‌سينه و تيجاره‌تله‌ري برره‌ن و بحره‌ن قطع ائتمه‌سينه پادشاهانه فرمان اولونا. و بو سفه‌رين وقتينده اينگيلته‌ره طره‌فينده‌ن سفاره‌ت اوچون و يا خود ديگه‌ر باهاناسييلا گله‌ني مردود اولا.



مادده ٩



في الموسته‌قبه‌ل اگه‌ر روسيا و اينگيليز دئوله‌تله‌ري ايران و فيرانسا دئوله‌تله‌ري اوزه‌رينه ايتتيفاق ائده‌رله‌ر ايسه، فيرانسا و ايران دئوله‌تله‌ري دخي ايتتيفاق و ايتتيحاد اوزره اولسونلار. ايشبو ايكي دئوله‌تله‌رين بيريسينين طره‌فينده‌ن عداوه‌ت ظوهور ائده‌رسه، اول بيرينه رسمه‌ن خبه‌ر و دئندييي گيبي دوشمه‌ن اوزه‌رينه حره‌كه‌ت اولونا. او اثنادا اعلا ماده‌ده شرح اولونان وجهيله عمه‌ل اولونا.



مادده ١٠



ايران پادشاه.ي افقان طاييفه‌سيله و سايير قندهار طاييفه‌له‌ر.ي ايله ايتتيفاق ائديب و ممله‌كه‌تله‌رينده‌ن عوبورو موشه‌خخه‌ص اولدوغوندا هنديستاندا اينگيليزين يدينده اولان ممله‌كه‌تله‌ري تسخير ائتمه‌ك اوچون اينگيليز اوزه‌رينه تمشييه-يي عساكير اولونا.



مادده ١١



اگه‌ر فيرانسيزلارين بير دونانماسي ايران درياسيندا و ايران بنده‌رله‌رينده ظوهور ائده‌رسه، ايقتيضا اوزره اولان تسهيلات و موعاوينه‌ت و محه‌ببه‌ت-ي كاميله ايله مقبول اولسون.



مادده ١٢

هينديستانداكي اينگيليز ممله‌كه‌تله‌رينه هوجوم ائتمه‌ك اوچون قارادان بير لشكه‌ر ايرسال ائتمه‌سي فيرانسا ايمپاراتورون.ون نييه‌تله‌رينده ايسه، ايتتيحاد اوزره ايران پادشاه.ي لشكه‌ر-ي مذكورو كندي توپراغيندان عوبوري وئرسين. ولاكين اؤيله اثنادا موقه‌دده‌مه‌ن ايكي دئوله‌تله‌ر مابئينينده مخصوص عهدنامه مربوط اولونوب و مذكور عهدنامه‌ده نه راهيني موته‌وه‌ججيه اولاجاقلاري و نه وجه ايله ذخايير و مراحيلات اوچون تداروك گؤرونه‌جه‌كله‌ري و نه ميقدار ايران عسكه‌رينده‌ن برابه‌ر ايرسال.ين ايران دئوله‌تينه موناسيب اولاجاقلاري بو مذكور عهدنامه‌ده تفصيله‌ن مشروح اولسون.



مادده ١٣



بوندان اعلاكي مادده‌له‌رين موجيبينجه، ياخود دونانمالاره و ياخود عسكه‌رله‌ره هر شئي كي وئره‌رله‌رسه، ايران اهلينه گيبي قييمه‌تي و باهاسي ايله وئريلسين.



مادده ١٤



بوندان اعلا اونونجو مادده‌سينده مذكور اولان شرطله‌ري فيرانسا دئوله‌تينه موشه‌خخه‌ص اولسون. بناان علئيه نه اينگيلته‌ره و نه روسيا دئوله‌تله‌رينه ايشبو شرطله‌ر هئچ بير يئرده مربوط اولماسين.



مادده ١٥



توججار.ين اومورلاري اوچون و دئوله‌تين اينتيفاعي اوچون تيجاره‌ته موته‌عه‌لليق بير عهدنامه تئهراندا مربوط اولسون.



مادده ١٦



اينشاآللاه تاعالا ايشبو عهدنامه-يي هومايونون ريضانامه‌له‌ري ايشبو تاريخ دؤرت آيدان سونرا تئهراندا تبديل اولونا.



موحه‌رره‌ن ايمپاراتور-ي اعظه‌مين اوردوسوندا فنكستن نام في صفه‌ر ١٢٢٢



Finkenstein Anlaşması



Fıransa imparatoru və İtalya padişahı cənabları və İran şah-i saadətgah cənabları ittihad əhdnâməsi ilə məhəbbətin bənalarını məsbut etməsinə xâhiş edib, bənaənəleyh rüxsət-i kâmilə ilə rüxsətgüzarlar tə’yin edib, yə’ni:



Fıransa imparatoru və İtalya padşahı tərəfindən devlətin vəziri və sərkâtibi ə’zəm, çələnk-i humayun ilə və Bavir və Bad devlətləri nişanları ilə müşərrəf olan Mösyö Rehük Bernar Mare nâm mə’mur,



Və İran şâh-i sâhibi dəstgah və saadətgah tərəflərindən səfir-i binəzir-i âlicah və rəf’ətgah Mirza Məhəmməd Riza Xan Qəzvin şəhrinin nâziri və Məhəmmədəli Mirza həzrətlərin vəziri və muşar iləyha ruxsətnâmələrini təbdil eylədikdən sonra ədnada məşruh olan maddələri rəbt etmişlər:



Maddə 1

Fıransa imparatoru və İtalya pâdşahı cənabları və İran şâh-i saadətləri mâbeynində sülh və məhəbbət və ittihad inşallah taala müstədam olsun



Maddə 2

Fıransa imparatpru və İtalya pâdşahı cənabları və İran şâhı cənablarının devlətində olan mülklərin hərasətinə kəfildir



Maddə 3

Gürcüstan iqliminin həlalən İran şâhının mülkü olduğunu Fıransa imparatoru və İtalya pâdşahına müşəxxəs və mə’lumdur



Maddə 4

Fıransa imparatoru və İtalya pâdşahı Rusya devlətini Gürcüstandan ixraca və bütün İran xâkından ixrac və tərkinə məcbur eyləmələri üçün və müstəqbəl əhdnâmədə işbu şərtin məxsus təzmini üçün təmamən və küllən cəhd edərəm deyə, təəhhüd eyləyir çünkü bu maddə dâiymən imparator-i muşarileyhə cənablarının devlət işlərində və âli himmətindədir.



Maddə 5

Fıransa imparatoru və İtalya pâdşahı tərəflərindən bir səfiri rüxsətgüzari mütəəyyin İran şâhının dər-i saadətində müqim olsun.



Maddə 6

İran pâdşahı cənablarının piyadə əsakirini və toplarını və qalalarını Firəng mə’rifəti üzrə tə’lim və tərtibinə iştiyaqını bildirib, Fıransa imparatoru və İtalya pâdşah cənabları buna bənaən top-i səfəriyyə və hərbli tüfəng şah tərəfində lâzim olan nə qədər mətlub olursa irsalına təəhhüd eyləyir və bu silahların qiyməti Firəngistan qiymətilə mədfu oluna



Maddə 7

İran devlətinin qalaları Firəng âdəti üzrə təhsin və topxanaları tərtib və piyadə əskərini tə’lim etmək üçün topçu və mühəndis və tə’limçi mö’təbər ofisiyallarından İran padşahı cənablarına nə miqdar munasib görərlərsə irsal etməsinə Fıransa imparatoru və İtalya padşahı təəhhüd edər.



Maddə 8

İran padşahı kəndi tərəfindən İngiltərə ilə hər vəchilə mukatibə və murasiləni qət eyləməsinə və hâlən məzkur tayifəyə səfər açmasına və düşmənlik üzrə hərəkət etməsinə təhəhhüd eyləyib. bənanənəleyh mərsul olan şâhın səfiri rucuuna əmr oluna. İngiliz konpanyası tərəfindən İranda və bəndərlərində muqim olan balyosları və sayir vukəlası iqamətlərindən filhal mərdud ola. və İngiliz malları və mətalarını zəbt etməsinə və ticarətləri bərrən və bəhrən qət etməsinə padşahanə fərman oluna və bu səfərin vəqtində İngiltərə tərəfindən səfarət üçün vəyaxud digər bahanasıyla gələni mərdud ola.



Maddə 9

Filmüstəqbəl əgər Rusya və İngiliz devlətləri İran və Fıransa devlətləri üzərinə ittifaq edərlər isə Fıransa və İran devlətləri dəxi ittifaq vı ittihad üzrə olsunlar. İşbu iki devlətlərin birisinin tərəfindən ədavət zuhur edərsə ol birinə rəsmən xəbər və dendiyi gibi düşmən üzərinə hərəkət oluna, o əsnada ə’la maddədə şərh olunan vəchilə əməl oluna.



Maddə 10

İran padşahı Əfqan tâyifəsilə və sâyir Qəndhar tayifələri ilə ittifaq edib və məmləkətlərindən ubur və muşəxxəs olduğunda Hindistanda İngilizlərin yədində olan məmləkətləri təsxir etmək üçün İngiliz üzərinə təmşiyə-yi əsakir oluna.



Maddə 11

Əgər Fıransızların bir donanması İran dəryasında və İran bəndərlərində zuhur edərsə iqtiza üzrə olan təshilat və muavinət və məhəbbət-i kâmilə ilə məqbul olsun



Maddə 12

Hindistandakı İngiliz məmləkətlərinə hucum etmək üçün qaradan bir ləşkər irsal etməsi Fıransa imparatorunun niyyətlərində isə, ittihad üzrə İran padşahı ləşkər-i məzkuru kəndi toprağından uburi versin. vəlakin öylə əsnadə muqəddəmən iki devlətlər mâbeynində məxsus əhdnâmə mərbut olunub və məzkur əhdnâmədə nə rahini mütəvəccih olacaqları və nə vəch ilə zəxayir və mərahilat üçün tədarük görünəcəkləri və nə miqdar İran əskərindən bərabər irsalın İran devlətinə munasib olacaqları bu məzkur əhdnâmədə təfsilən məşruh olsun.



Maddə 13

Bundan ə’lakı maddələrin movcibincə yaxud donanmalara vəyaxud əskərlərə hər şey ki verərlərsə İran əhlinə gibi qiyməti və bahası ilə verilsin





Maddə 14

Bundan ə’la onuncu maddəsində məzkur olan şərtləri Fıransa devlətinə muşəxxəs olsun. Bənaənəleyh nə İngiltərə və nə Rusya devlətlərinə işbu şərtlər heç bir yerdə mərbut olmasın



Maddə 15

Tüccarın umurları üçün və devlətin intifaı üçün ticarətə mütəəlliq bir əhdnâmə Tehranda mərbut olsun.



Maddə 16

İnşallah taala işbu əhdnâmə-yi humayunun rizanâmələri işbu târix dört aydan sonra Tehranda təbdil oluna.



Muhərrən İmparator-i ə’zəmin ordusunda Finkestən nam fi səfər 1222





مشخصات منبع:



The collections of the Museum of the History of France

- AE/III/54/b -

Great record documents the history of France; Anthology

No record 03,700

Museum Fund

Series iron chest and Museum, Museum of foreign documents

Cote AE/III/54/a

Quote original AF / IV / 1702/1er folder / parts 1 and 2

1807/05/04 Document dates